Wcześniaki
Niektórzy naukowcy uważają, że bliźnięta osiągają dojrzałość 2 tygodnie wcześniej niż dzieci z ciąży pojedynczej. Za poród przedwczesny uważają oni ciąże zakończone przed 35 tygodniem. Wg WHO poród przedwczesny to poród przed 37 tygodniem ciąży.
Wiele cennych informacji dla rodziców wcześniaków znajdziecie na stronach Fundacji Wcześniak.
Polecam też strony Programu Edukacyjnego dla Rodziców O!słoń Wcześniaka.
- Czy wszystkie bliźnięta to wcześniaki?
- Przyczyny porodu przedwczesnego
- Problemy zdrowotne wcześniaków
- Siatki centylowe
- Rozmowy z mamami wcześniaków:
Czy wszystkie bliźnięta to wcześniaki?
Zgodnie z powyższymi informacjami ponad połowa bliźniąt rodzi się przed czasem. A jak to było u Was?
Przyczyny porodu przed terminem
Przyczyny porodu przedwczesnego to różne zakażenia, wielowodzie, krwawienia, niewydolność szyjki macicy, wady wrodzone macicy, nadmierne rozciągnięcie mięśnia macicy, stres. Ryzyko porodu przedwczesnego może zostać stwierdzone na podstawie badania zmian szyjki macicy. Ogromnie ważna jest ocena długości szyjki i rozwarcia jej ujścia. Podczas mojej ciąży przy każdej wizycie u lekarza prowadzącego miałam wykonywane te badania.
Czas trwania ciąży bliźniaczej może zostać przedłużony przez zastosowanie metod profilaktycznych. Są to: hospitalizacja, reżim łóżkowy, szew okrężny na szyjkę macicy, środki farmakologiczne, znoszące przedwczesne skurcze mięśnia macicy (np. fenoterol, salbutamol, preparaty magnezu).
Andrzejek i Kamilek urodzili się w przedostatnim dniu 34 tygodnia, w książeczce zaś mieli od urodzenia wpisane wcześniactwo. A przecież przez całą ciążę czułam się bardzo dobrze, nie miałam podwyższonego ciśnienia ani anemii, żadnych plamień czy wizyt w szpitalach. Przyjmowałam profilaktycznie No-spę, żelazo, witaminy, a od 20 tygodnia ciąży fenoterol wraz z izoptinem. Mimo to nagle rano odeszły mi wody. Później śmialiśmy się, że Andrzejek spieszył się na swoje imieniny.
Problemy zdrowotne wcześniaków
Wcześniactwo wpisane do książeczki zdrowia to nie wyrok, jeśli dzieci urodzą się duże (powyżej 2 kg) i zdrowe. Wiąże się to "tylko" z koniecznością dodatkowych kontroli lekarskich. Wcześniactwo przed 34, a w skrajnych przypadkach nawet przed 32 tygodniem ciąży niesie jednak wiele zagrożeń, ujawniających się już w pierwszych tygodniach i miesiącach życia. Najważniejsze problemy związane ze zdrowiem wcześniaków, to:
Niska masa urodzeniowa
Dzieci urodzone przed 34 tygodniem ciąży najczęściej ważą poniżej 2000 g i mają 45-47 cm długości. W 29-30 tygodniu waga ich wynosi ok. 1600-1800 g. Między 23 a 24 tygodniem - od 700 do 1000 g. Granica ratowania wcześniaków to 22 tydzień i waga ok. 500 gram - jedynie 4% dzieci urodzonych w 22 tygodniu ciąży ma szanse na przeżycie. Ponad połowa tych, które przeżyją, pozostaje do końca życia ciężko chorych - ich narządy są tak niedojrzałe, że mają małe szanse na prawidłowe funkcjonowanie. 1)
Wczesne uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego
Chodzi tu przede wszystkim o niedotlenienie lub tzw. wylewy dokomorowe. Jeśli dojdzie do tego typu uszkodzeń, wcześniak znajdzie się w grupie ryzyka nieprawidłowego rozwoju psychoruchowego. Istotny jest stopień oraz miejsce uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, a także, w przypadku wylewów okołodokomorowych, ewolucja tego uszkodzenia (następstwem wylewów może być np. wodogłowie pokrwotoczne). "Oczywiście im mniejsze uszkodzenie mózgu, jak w przypadku wylewu pierwszego lub drugiego stopnia, tym lepsze rokowania. Krwawienia trzeciego i czwartego stopnia najczęściej nie pozostają bez wpływu na przyszły rozwój dziecka." (www.wczesniak.pl)
Konsekwencjami uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego mogą być mózgowe porażenie dziecięce, uszkodzenia wzroku i słuchu, rozwój dysharmonijny i zaburzenia emocjonalne. Więcej informacji na ten temat znajdziecie na stronie www.wczesniak.pl
Retinopatia wcześniacza
To choroba oka polegająca na uszkodzeniu niedojrzałych naczyń krwionośnych siatkówki u dzieci urodzonych przedwcześnie. Zagrożenie retinopatią wymaga kontroli okulistycznych w 4., 8. i 12. tygodniu życia.
Temperatura ciała
Wcześniaki nie potrafią samodzielnie utrzymać właściwej temperatury ciała. Mają one niewystarczającą tkankę tłuszczową, a ich mięśnie są zbyt słabe, aby wytwarzać ciepło. Jak wszyscy ludzie, także wcześniaki, wymagają stałej temperatury ciała. Dlatego właśnie większość wcześniaków spędza pierwszych kilka godzin lub dni swojego życia w łóżeczku, nad którym zamontowane jest źródło ciepła (cieplarce) lub też w inkubatorze zamkniętym. Inkubator pozwala także zmniejszyć hałas docierający z zewnątrz, który może być dla dziecka szkodliwy. Kamilek spędził w inkubatorze jedną noc, w przypadku Andrzejka nie było to konieczne. Kilka razy w ciągu doby mieli jednak mierzone parametry życiowe - ponieważ temperatura ciała była zbyt niska, trzymałam ich bardzo ciepło ubranych i pozawijanych w kocyki, ustawionych we wspólnym łóżeczku na przewijaku pod urządzeniem grzewczym. (Na zdjęciu powyżej Andrzejek i Kamilek w domu, ubrani w body, pajacyki, czapeczki, owinięci w rożki, kocyki polarkowe i przykryci kołderką... Mają dwa tygodnie.)
Problemy z oddychaniem
Płuca dojrzewają różnie u każdego dziecka, nierzadko osiągają dojrzałość dopiero w 37 tygodniu! Dlatego wcześniaki często nie są w stanie oddychać samodzielnie - aby im pomóc, zwiększa się zawartość tlenu we wdychanym powietrzu. Tlen podaje się za pomocą specjalnej budki lub przez maskę.
Gdy to nie wystarczy, trzeba podawać odpowiednią mieszaninę gazów pod zwiększonym ciśnieniem wprost do układu oddechowego (zazwyczaj przez jedną lub dwie rurki, umieszczone w nosie dziecka). W razie dużej niewydolności oddechowej, dziecko wymaga sztucznej wentylacji za pomocą respiratora. Nawet jeśli respirator nie jest konieczny, praca serca dziecka oraz jego oddychanie są kontrolowane przy pomocy monitora czynności serca i oddechu. W przypadku zagrożenia przedwczesnym porodem matka otrzymuje hormon stymulujący rozwój płucek u płodu.
Ryzyko infekcji
Bardzo słaba odporność zwiększa ryzyko infekcji wcześniaków. Dlatego wskazane jest ograniczenie kontaktów z osobami z zewnątrz w pierwszych tygodniach życia. My zezwoliliśmy na pierwsze wizyty dopiero, jak chłopcy mieli 3 tygodnie.
Problemy z karmieniem
Odruch ssania pojawia się dopiero po 32. tygodniu życia płodowego. Dlatego najmniejsze wcześniaki trzeba karmić w inny sposób. Jeśli przewód pokarmowy dziecka jest dostatecznie rozwinięty, to może być ono karmione przez sondę wprost do żołądka. Jeśli nie, substancje odżywcze podaje się drogą dożylną (kroplówki). W zależności od wagi urodzeniowej i ilości spożywanego mleka, dzieci karmione są dość często - co 2 godziny (albo na żądanie - wcześniaki przesypiają jednak zwykle pierwsze tygodnie swojego życia, należy je więc budzić do karmienia). Tuż po urodzeniu pielęgniarka poinformowała mojego męża, że Andrzejek zjadł... 2 ml mleczka! Później, gdy dokarmiałam ich strzykawką po palcu (mlekiem ściąganym lub mieszanką dla wcześniaków) - zjadali obaj w pierwszych dniach życia ok. 10 ml mleka.
Żółtaczka fizjologiczna
Nawet donoszone noworodki przechodzą na ogół żółtaczkę fizjologiczną, która objawia się zażółceniem skóry i białkówek oczu w parę dni po urodzeniu. Przyczyną żółtaczki fizjologicznej jest zwiększone stężenie bilirubiny w osoczu krwi, dlatego to właśnie jej poziom jest badany jeśli pediatra zaobserwuje zbyt intensywny przebieg żółtaczki. Może ona być dla wcześniaka groźna, dlatego czasem stosuje się fototerapię. Polega ona na naświetlaniu rozebranych dzieci silnym źródłem niebieskiego światła. Promienie wywołują zmiany w cząsteczkach bilirubiny, co ułatwia jej wydalanie. Oczy dziecka zasłania się przy tym specjalnymi okularkami. U chłopców zakrywa się także jądra.
Kiedy fototerapia nie wystarcza, konieczna jest transfuzja wymienna - dziecku pobiera się wielokrotnie niewielkie porcje krwi i zastępuje ją krwią dawcy.
Pamiętaj, iż po 35 tygodniu ciąży ryzyko powikłań wynikających z wcześniactwa jest dużo mniejsze. Dzieci urodzone po 36 tygodniu ciąży najczęściej nie wymagają rehabilitacji neurologicznej. Bez względu na to, w którym tygodniu urodziły się twoje dzieci, wychodząc ze szpitala powinnaś otrzymać szereg zaleceń lekarskich.
Na stronach internetowych Fundacji Wcześniak pani dr Jolanta Baszczeska, zastępca dyrektora Szpitala św. Zofii w Warszawie, Główny Konsultant ds. Neonatologii zaleca w przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie:
- systematyczną opiekę pediatryczną, co miesiąc należy oceniać i analizować na podstawie siatek centylowych masę ciała dziecka, obwody głowy i klatki piersiowej oraz rozwój psychomotoryczny dziecka.
My chodziliśmy do pediatry co 6 tygodni na kontrolę BEZ WZGLĘDU na stan zdrowia dzieci. Chłopcy rozchorowali się po raz pierwszy, gdy mieli 7-8 miesięcy, do tego czasu systematycznie kontrolowaliśmy ich rozwój, przyrost masy ciała, obwody główek i klatek piersiowych.) - w pierwszym roku życia obowiązuje systematyczna opieka neurologa, częstość kontroli zależy od wieku ciążowego dziecka oraz od stopnia rozwoju neurologicznego a w przypadku istnienia zaburzeń rozwoju motorycznego dziecka konieczna jest opieka fizjoterapeuty.
Zwłaszcza w przypadku bliźniąt należy się udać do neurologa na kontrolę. Ze względu na ciasnotę panującą w brzuchu matki dzieci mogą być asymetryczne - u bliźniąt spotyka się to bardzo często. Odpowiednia rehabilitacja pozwala jednak na szybką korektę. Andrzejek i Kamilek rozwijali się bardzo dobrze, mimo to ze względu na ich asymetrię chodziliśmy z nimi na rehabilitację przez pół roku, co tydzień.) - w 4., 8. i 12. tygodniu życia konieczne jest wykonanie badania okulistycznego w celu oceny rozwoju siatkówki oka, czyli wykluczenia retinopatii;
- wcześniaki urodzone poniżej 33. tygodnia ciąży oraz starsze po leczeniu antybiotykami z grupy aminoglikozydów, po respiratoroterapii powinny być poddane kontrolnym badaniom audiologicznym.1)
Niestety, wielu lekarzy bagatelizuje fakt, że ciąża bliźniacza jest obciążeniem i wskazaniem do kontroli przebiegu rozwoju dzieci. Jako rodzice bliźniąt, czyli dzieci z grupy ryzyka, nie lekceważcie możliwości asymetrii lub innych problemów ruchowych u waszych dzieci i domagajcie się od lekarza prowadzącego skierowania do neurologa. Przecież lepiej pójść raz - i dowiedzieć się, że wszystko jest w porządku, niż po kilku miesiącach męczyć dzieci i siebie uciążliwą terapią. Terapia taka trwa minimum kilka miesięcy - zajęcia odbywają się dwa razy w tygodniu albo częściej. My jeździliśmy na drugi koniec Warszawy, sam dojazd zajmował nam prawie godzinę - w sumie przeznaczyliśmy na ćwiczenia rehabilitacyjne po ok. 3,5 godziny dwa razy w tygodniu przez 6 miesięcy naszego życia. A chłopcy mieli przecież tylko asymetrię ułożeniową i lekkie napięcie mięśniowe. Pod kontrolą neurologa pozostawaliśmy ponad rok - gdy chłopcy zaczęli chodzić, uznałam, że wizyty te nie są już potrzebne.
Siatki centylowe
Siatka centylowa to graficzne przedstawienie zmian wzrostu i wagi w czasie rozwoju dzieci, przy pomocy której kontroluje się rozwój maluchów. Są one podzielone w zależności od płci i wieku dzieci. 50 centyl to średnia waga i średni wzrost - oznacza to, że połowa dzieci w tym wieku i tej samej płci ma takie właśnie wymiary. Dzieci duże osiągają najczęściej 97 centyl (maksymalny), dzieci malutkie i drobne - 3 centyl. Na siatce zaznaczamy wzrost i wagę dziecka, kontrolując w ten sposób jego rozwój. Najważniejszy jest równomierny wzrost krzywej rozwoju, a nie jej położenie powyżej lub poniżej średniej.
"Sposób posługiwania się siatkami centylowymi: Należy wybrać siatkę centylową odpowiednią dla płci i wieku. Na osi poziomej znajdujemy punkt odpowiadający wiekowi dziecka, a na osi pionowej - wartość interesującej nas cechy. Z punktów tych wyprowadza się linie prostopadłe. Punkt przecięcia się tych linii oznacza pozycję centylową cechy. Pasmo między linią 25. a 75. centyla wyznacza zakres tzw. wąskiej normy, a pasmo między 10. a 90. centylem - tzw. szerokiej normy." 2)
Należy pamiętać o tym, że dla wcześniaków siatki centylowe są troszeczkę inne. Na bilansie roczniaków nasza pani doktor sprawdzała rozwój Andrzeja i Kamila właśnie na takich siatkach dla wcześniaków.
Siatki centylowe znajdziecie m.in. tutaj.
1) źróło: Sylwia Sałacka "Dają im tylko dobę życia" w: "Nowy dzień",, 4-5 lutego 2006 r.
2) źróło: dr n. przyr. Iwona Palczewska
dr n. med. Ilona Szilágyi-Pągowska: "Ocena rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży" w portalu Medycyna praktyczna (www.mp.pl)
3) Zdjęcia na tej stronie to Marynia i Lenka Tyndzik, ur. w 30 tygodniu z wagą 1390g. i 1280 g.